عضو هیات علمی دانشکده توانبخشی دانشگاه شهید بهشتی با اشاره به ظرفیت‌های نوین هوش مصنوعی در حوزه توانبخشی گفت: از سمعک‌هایی با قابلیت شخصی‌ سازی صدا تا ایمپلنت‌هایی که مستقیماً با مغز در ارتباط‌اند، آینده درمان اختلالات شنوایی و گفتار در گرو فناوری‌های نوین است.

به گزارش ستاد خبری اینوتکس 2025، الهام توانای، عضو هیأت علمی دانشکده توانبخشی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی، در پنل تخصصی «پزشکی و پیوند آن با هوش مصنوعی» در نمایشگاه اینوتکس ۲۰۲۵، با اشاره به چالش‌های موجود در مسیر ارتباط میان حوزه‌های فناورانه و علوم پزشکی گفت: در این پنل متوجه شدم بسیاری از دوستان ایده‌هایی دارند اما نمی‌دانند به کجا مراجعه کنند. این جای تأسف دارد. من نیز ایده‌هایی دارم که در اینجا با شما به اشتراک می‌گذارم تا شاید بتوانیم با همکاری، آنها را به مرحله اجرا برسانیم.

وی افزود: رشته تخصصی من شنوایی‌شناسی است و ما در توانبخشی با اختلالاتی روبرو هستیم که می‌توانند حسی، حرکتی یا شناختی باشند و لازم است برای بازتوانی آن‌ها از ابزارهای نوین استفاده کنیم.

توانای با اشاره به رویکرد شنیداری در بازتوانی افراد کم‌شنوا گفت: ما به‌جای تمرکز بر زبان اشاره، به دنبال بهینه‌سازی صدا و پردازش سیگنال‌های شنیداری هستیم. هدف ما آن است که با کمک هوش مصنوعی کیفیت صدای سمعک و کاشت حلزون را ارتقا دهیم تا صدایی نزدیک‌تر به صدای طبیعی برای کاربر فراهم شود.

وی ادامه داد: در حال حاضر، بسیاری از کاربران سمعک از کیفیت صدای آن ناراضی‌اند. چراکه سلول‌های شنوایی آن‌ها از بین رفته و صرفاً تقویت صدا کافی نیست. ما نیاز داریم با کمک هوش مصنوعی صداهایی تولید کنیم که سلول‌های آسیب‌دیده دیگر قادر به دریافت آنها نیستند. حتی در آینده ممکن است سمعک‌هایی طراحی شوند که امکان حذف صدای افراد خاص یا پخش موسیقی به‌جای صدای مزاحم را داشته باشند.

توانای، در ادامه به ایده‌هایی مانند اتصال دوربین به سمعک، استفاده از لب‌خوانی، سیستم‌های ردیاب صوتی و حتی حذف سمعک و جایگزینی آن با ایمپلنت‌های مغزی اشاره کرد و گفت: در آینده ممکن است از تراشه‌هایی در قشر شنوایی مغز استفاده شود که بدون نیاز به سمعک، شنیدن را ممکن کنند.

وی در بخشی دیگر از سخنانش به آسیب‌های ناشی از استفاده از ایرپادها و هدفون‌ها اشاره کرد و گفت: باید سنسورهایی طراحی شود که هنگام افت شنوایی یا رسیدن به سطح خطر، هشدار دهند. ما به سمعک‌هایی نیاز داریم که خودتنظیم باشند و حتی بدون مراجعه حضوری و از طریق اینترنت، توسط درمانگر تنظیم شوند.

عضو هیأت علمی دانشگاه شهید بهشتی با تأکید بر اهمیت داده‌های بزرگ و یادگیری ماشین در تشخیص اختلالات شنوایی اظهار کرد: تشخیص افتراقی در برخی اختلالات بسیار دشوار است. استفاده از هوش مصنوعی در تحلیل داده‌های بزرگ می‌تواند مرز بین این اختلالات را روشن‌تر کند.

توانای، همچنین به کاربرد واقعیت مجازی در درمان اختلالاتی مانند وزوز گوش و حساسیت بیش‌ازحد به صدا اشاره کرد و گفت: درمان‌هایی ترکیبی از روان‌شناسی، صوت‌درمانی و واقعیت مجازی می‌توانند در فضایی آرامش‌بخش مؤثر باشند.

وی درباره توانبخشی حرکتی و گفتار درمانی گفت: در فیزیوتراپی، سنسورهایی می‌توانند به فرد در تشخیص اشتباهات حرکتی کمک کنند یا اختلالات راه رفتن را ثبت نمایند. در گفتاردرمانی هم می‌توان با سنجش سیگنال‌های مغزی و تبدیل آن‌ها به صدا، به افرادی که قدرت تکلم خود را از دست داده‌اند، امکان صحبت کردن مجدد داد.